Yusuf Xos Hojibning “Qutadg’u bilig” dostonidagi ramziy obrazlar

Abstract

Ushbu maqolada o‘rta asr turkiy adabiyotining durdonasi sanalgan “Qutadg‘u bilig” dostonida qo‘llanilgan ramziy obrazlar va ularning ma’naviy-falsafiy mohiyati tahlil qilinadi. Asar voqealari va personajlari orqali insoniy fazilatlar, siyosiy yetuklik, ruhiy poklik va ijtimoiy tartib masalalari timsollar vositasida ifoda etilgan. Ramzlar orqali muallif nafaqat davr ijtimoiy tuzilmasini, balki abadiy qadriyatlarni aks ettirgan. Bu ramzlar shaxsiy fazilatlarni emas, balki butun boshli axloqiy, mafkuraviy va siyosiy tizimni ifodalaydi. Maqolada shuningdek, “Qutadg‘u bilig”dan ilgari va keyin yaratilgan adabiy asarlarda ramzlar qanday shakllangani va rivojlangani xususida ham fikr yuritiladi. Jumladan, qadimgi turkiy yodgorliklarda uchraydigan tabiat va hayvonot olamiga oid ramzlar, sufiy adabiyotda ilohiy yuksalish va ichki poklanish timsollari, shuningdek, Temuriylar davrida keng tarqalgan davlat va saltanat ramzlari bilan ideaviy va shakliy uyg‘unliklar ko‘rsatib beriladi. Bu ramzlar orqali Sharq tafakkurida mavjud bo‘lgan donishmandlik, hikmat va ma’naviyatga asoslangan jamiyat tuzumining ideal modeli yoritiladi